O projekcie

Motecznik

MOTECZNIK – to koncept różnorodnych działań twórczych i edukacyjnych. 

Nazwa jest powiązaniem słów motanka i matecznik, co odsyła do przestrzeni zakorzenienia jakim są rodzinne strony (region) oraz symbolu tej przestrzeni, jaką jest/może stać się lalka motanka.

Motanka jest rękodziełem charakterystycznym dla społeczności tradycyjnych wschodniej Europy, słowiańskich. W Polsce jest na nowo odkrywana i zyskuje coraz większą popularność przez jej wieloznaczną symbolikę i funkcje. Pełniła rolę przedmiotu rytualnego, amuletu, zabawki. Obecnie tworzona jest dla ozdoby czy  jako podarunek świąteczny i obrzędowy. Coraz częściej stanowi narzędzie arteterapii czy przekazu tradycji. 

Projekt

Projekt MOTECZNIK LUBELSKI – AGRARNE KOŁO ROKU to jeden z serii pomysłów w ramach konceptu a jego celem jest upowszechnienie wiedzy o tradycji motania i tworzeniu motanek w kontekście praktyk i obrzędów osadzonych w regionie, w tym przypadku: regionie lubelskim. Drugi człon nazwy projektu odnosi do praktykowania motania w corocznych zwyczajach i obrzędach rolniczych społeczności, tzw. kultur typu ludowego, tradycyjnych. Projekt ma charakter edukacyjno-animacyjny.

Celem projektu jest upowszechnienie wiedzy o fenomenie motanki jako narzędziu transmisji kulturowej oraz zastosowania tej wiedzy w pielęgnowaniu tradycji regionu, szczególnie wśród młodych ludzi, aby kultura społeczności lokalnych była świadomie i z namysłem interpretowana i praktykowana. Proponowane formy i metody pracy mogą być kreatywnie i elastycznie adaptowane do specyfiki obrzędowej w każdym regionie.

• Warsztaty stacjonarne skierowane są do mieszkańców gminy Jabłonna i gminy Krasnystaw, społeczności rolniczych Polski Wschodniej o specyficznej obrzędowości w sferze materialnej i niematerialnej.
• Webinary tematyczne będą zapisem techniki tworzenia 4 motanek, wpisanych w tradycyjne praktyki ludowe. W trakcie webinaru pojawią się również odniesienia do wiedzy etnograficznej oraz inspiracje czy sposoby adaptacji pomysłu w innym regionie do pracy z różnymi grupami wiekowymi.
• E-publikacja finalizująca realizację projektu będzie zapisem dobrych praktyk z działań warsztatowych oraz zawierała scenariusze zajęć i opisy wykonania motanek wraz ze zdjęciami.
• Strona internetowa pozwoli na zamieszczanie bieżących aktywności i działań w projekcie oraz dodatkowe informacje o motankach i źródła etnograficzne. To także miejsce wymiany informacji.

Edukacyjny aspekt proponowanego w projekcie programu zakłada nabycie wiedzy na temat tworzenia motanek w kontekście tradycyjnych praktyk okołorocznych oraz wzmocnienia i wymiany wiedzy o lokalnej tradycji w ramach spotkań warsztatowych, webinarów, e-publikacji oraz niniejszej strony www. 

Nauka wykonywania motanek z użyciem różnych technik to aspekt umiejętnościowy programu, zapoznający z głębszą warstwą symboliki obrzędowej zawartej w wykorzystanym materiale w trakcie motania. Powstaje wówczas własnoręcznie wykonane dzieło artystyczne, inspirujące do refleksji uczestnika nad światem zakorzenienia. Stworzenie motanek, fizycznych symboli lokalnej sfery obrzędowo-obyczajowej ma następujące znaczenie:

1. atrybutu/symbolu specyficznego dla regionu; 
2. narzędzia transmisji wiedzy o regionie. 

Logikę tworzenia programu oparto o roczny cykl agrarny, gdzie każda z pór roku miała dla tradycyjnych społeczności swoistą i bogatą symbolikę. Do 4 pór roku przypisane zostały działania obrzędowo-obyczajowe charakterystyczne dla 2 regionów Lubelszczyzny (Jabłonna, Krasnystaw), a symbolika tychże zawarta w lalce motance. Tematom tradycyjnej obrzędowości towarzyszyć będą opowieści o zwyczajach znaczących dla miejsca, elementach sztuki ludowej, relacji społeczności z naturą (regionalne zioła, zboża, itp.) jako podstawowym elemencie funkcjonowania agrarnego koła roku.

Warsztaty

Warsztaty animacyjno-edukacyjne w formie stacjonarnej to cykl zajęć teoretyczno-praktycznych, łączenia wiedzy etnograficznej o regionie, wiedzy uczestników („żywa kultura”) i działania praktyczne wpisane w 4 pory roku. Wybór lalki motanki jako narzędzia transmisji kulturowej uznano za ciekawe i innowacyjne rozwiązanie z następujących powodów:

• badania etnograficzne i społeczne dowodzą, że lalka jako przedmiot ożywiany przez ludzką wyobraźnię pełni wiele funkcji. Antropomorfizacja czyni ją uniwersalnym przedmiotem w relacji człowieka z naturą; 
• cechą lalki jest wyrażanie licznych, symbolicznych znaczeń; 
• lalka pełni ważną funkcję w procesie formowania, podtrzymywania i przekazywania tradycji. Wykorzystywano ją w wielu kulturach w roli przedmiotu rytualno-obrzędowego. Lalka jako cenna rzecz, spełniała rolę podarunku i wzmacniała relacje społeczne w grupie. Staje się artefaktem powiązanym z przeżywaniem tradycji.

Tematyka warsztatów:

Pierwsze spotkanie:

1. Wiosna – Motanka „Dziesięciorączka” – praca w gospodarstwie; zasiewy i organizacja działań w roku agrarnym w kontekście ekologii i geografii miejsca.
2. Lato – Motanka „Kobieta-Ptak” – kwitnienie i dojrzewanie, praca na rzecz wspólnoty, gospodyni-matka, kobieta opiekunka „ogniska domowego”, opieka i wychowanie dzieci, cykl dojrzewania.

Drugie spotkanie:

1. Jesień – Motanka „Zielarka” – zbiory ziół, owoców i warzyw; tradycyjne praktyki ochronne, medycyna ludowa, zarządzanie zasobami w gospodarstwie.
2. Zima – Motanka „Ziarnuszka” – gromadzenie, przechowywanie i przetrwanie zasobów, tradycyjne sposoby spędzania czasu wolnego we wspólnocie.

Projekt realizowany jest we współpracy z Fundacją Bona Notitia przy wsparciu finansowym Narodowego Centrum Kultury w ramach Programu Etnopolska.